بشري حقونو څار ادارې پر طالبانو تور پورې کړی چې د افغانستان په بېلا بېلو سیمو کې یې زرګونه کورنۍ په زوره بې ځایه کړې دي.

د طالبانو لخوا دا ګام د شییعه هزاره ګانو او همدا رنګه له تېر حکومت سره د تړلو کسانو لپاره د ډله ییزې سزا په توګه اوچت کړل شوی دی.

نیویارک مېشتې ادارې د اکتوبر پر ۲۲مه په یو بیان کې ویلي، وروسته له هغې چې طالبان په اګست میاشت کې واک ته ورسېدل، د افغانستان په څلورو ولایتونو کې یې هزاره ګانو ته امر وکړ چې خپل کورونه او کروندې پرېږدي.

همدارنګه په پنځم ولایت کې طالبانو هغه جایدادونه نیولي چې تېر حکومت په ملکي مامورینو ویشلي وو.

د بشري حقونو د څار اداره وايي، د طالبانو لخوا دا سرغړونې په هلمند، بلخ، دایکنډي، ارزګان او کندهار کې ترسره شوې دي.

یاده اداره وايي، د طالبانو لخوا په زوره د خلکو د بې ځایه کولو تر ټولو لویې پېښې په دایکنډي او ارزګان ولایتونو کې مخې ته راغلي چېرته چې تېره میاشت، له ۱۵ کلو لږ تر لږه ۲۸۰۰ اوسېدونکي ایستل شوي دي.

طالبانو د بشري حقونو د څار ادارې د دغو څرګندونو په اړه لا څه نه دي ویلي.

د ازادې اروپا رېډیو زنداني خبریال ولادېسلاو یسپېنکو له امریکايي ولسمشر جو بایډن او د کانګرس له غړو غوښتي دي چې تر ۱۰۰ زیاتو هغو سیاسي بندیانو د خوشې کولو لپاره لا زیاتې هڅې وکړي چې په کرایمییا کې د هغوی د فعالیتونو پر سر د روسیې د استخباراتو وفاقي ادارې (اېف اېس بي) په حراست کې دی.

یسپېنکو چې د ۲۰۲۱ز کال له مارچ راهیسې د روسیې تر اشغال لاندې کرېمیا سیمه کې بندي دی، دا غوښتنه په هغه لیک کې کړې چې د اکتوبر پر ۲۱مه په واشنګټن کې د اوکراین په سفارت کې په لومړي ځل په عام محضر کې ولوستل شو.

نوموړي په لیک کې له بایډن او د کانګرس له غړو غوښتي چې روسي ولسمشر ولادیمیر پوتین ته ((واضحه پیغام ورکړي چې امریکا له اوکراین سره ولاړه ده.)) واشنګټن پر روسیې غږ کړی چې په کرایمییا کې د بشري حقونو سرغړونې ودروي او ټول سیاسي بندیان خوشې کړي.

هغه خط د یسپېنکو ښځې کیترینا یسپېنکو خپله امریکا ته وړی دی. نوموړې اوسمهال د امریکا په سفر ده چې هلته له چارواکو سره وګوري او په کرایمییا کې یې له وضعیته خبر کړي.

روسیې په ۲۰۱۴ز کال کې د اوکراین ټاپووزمه کرېمیا سیمه له ځان سره وتړله. د امریکا او اروپايي ټولنې په ګډون لسګونه هېوادونو د مسکو دا اقدام وغنده او دریځ لري چې کرایمییا د اوکراین برخه ده.

د کرکټ نړیوال شل اوورېز جام سیالیو کې د افغانستان لومړۍ د اکتوبر پر ۲۵مه له سکاټلنډ سره ده.

د بي ګروپ سکاټلنډۍ ډلې د اکتوبر پر ۲۱مه د دوو لوبغاړو په سوځېدو په ۱۷ اورونو کې د عمان د ۱۲۲ منډو هدف پوره کړ او سیالي یې وګټله.

دې ټیم د خپل ګروپ لومړی ځای واخېست او د نړیوال جام د دولسو غوره ټیمونو ګروپي سیالیو ته ووت.

د افغانستان دوهمه سیالي به د اکتوبر پر ۲۹ مه له پاکستان سره وي.

د کرکټ نړیوال جام په نورو لوبو کې بیا نن د نمېبییا او ایرلینډ او د سريلنکا او هالنډ لوبډلې لوبه کوي.

تر نننیو لوبو وروسته به د ۱۲ غوره لوبډلو سیالۍ پیل شي چې پکې د نړۍ مخکښې لوبډلې له یو بل سره مخامخېږي.

د متحده عربي اماراتو او عمان په کوربه توب د کرکټ د شل اوریزو سیالیو سږنی نړیوال جام د نوومبر تر ۱۴مې نېټې دوام کوي.

د روسیې ولسمشر ولادیمیر پوتین ویلي، مسکو د سختدریځه ډلو له لېسټه د طالبانو پر لیرې کولو غور کوي.

نوموړي دا خبره د اکتوبر پر ۲۱مه د والدای بحث کلب په غونډه کې پر داسې مهال کړې چې هغه هېواد د افغانستان له نویو واکمنانو سره تعلقات پراخوي او روانه اوونۍ د طالبانو یو لوړپوړی پلاوی مسکو ته تللی وو چې هلته د چین، پاکستان او اتو نورو هېوادونو له استازو سره په یوه غونډه کې ګډون وکړي.

مسکو په تېرو کلونو کې څو ځلې د طالب استازو کوربه پاتې شوی دی خو هغوی یې په رسمیت نه دي پېژندلي.

طالبان په روسیه کې د ترهګرو ډلو په لېسټ کې شامل دي. د مسکو غونډې په پای کې په وروستي بیان کې راغلي چې د غونډې ګډونوالو ویلي، "له دې سره سره چې نړیوالې ټولنې نوی افغان حکومت په رسمیت نه دی پېژندلی خو له افغانستان سره د عملي رابطو لپاره د دې نوي واقعیت په پام کې نیول اړین دي چې طالبان اوس پر هېواد واکمن دي."

د هغې غونډې یوه موخه دا وه چې په اګست کې د طالبانو له واکمنېدو راهیسې په افغانستان کې ((د بشري ناورین مخنیوي لپاره د نړیوالې ټولنې هڅې)) پیاوړې کړای شي.

پوتین وویل، افغانستان باید اقتصادي مرستې ترلاسه کړي او ټولې کنګل شتمنۍ یې باید ازادې شي ځکه چې په هغه جګړه ځپلي هېواد کې ثبات د ټولو ګاونډیو په ګټه دی.

په شمالي وزیرستان کې په دوو پېښو کې یو وسله وال وژل شوی او یو عسکر ټپي شوی دی.

یوه امنیتي چارواکي بېګا د نوم نه ښوولو په شرط مشال راډیو ته وویل، د اکتوبر پر ۲۱مه په میرامشا کې د وسله والو په حمله کې یو عسکر ژوبل شو.

د ده په خبره، عسکرو په خیر کلي کې ګزمه کوله چې وسله والو ورباندې برید وکړ.

چارواکي وايي، تر پېښې وروسته پاکستانیو عسکرو په سیمه کې د وسله والو لټون پیل کړ او د عملیاتو پر مهال د احمد الله په نوم یو مشکوک وسله وال ووژل شو.

پر پوځیانو د پرونۍ حملې ذمه واري چا نه ده منلې.

په وروستیو کې په شمالي وزیرستان کې پر امنیتي سرتېرو حملې زیاتې شوې دي.

د اکتوبر پر ۱۷مه وسله والو په سپینوام کې پر پوځیانو حمله کړې وه چې پکې یو سرتېری ژوبل شوی وو.

تر دې مخکې د روانې میاشت پر اوومه په دوسلي کې په رېموټ کنټرول بمي برید کې یو سرتېری وژل شوی او بل ټپی شوی وو. تحریک طالبان پاکستان د هغو حملو ذمه واري منلې وه.

د افغانستان په پلازمېنه کابل کې د پاکستان سفارت د اکتوبر پر ۲۱مه په یو بیان کې ویلي چې هغه افغانان د تورخم په لاره پاکستان ته د تګ اجازه لري چې قانوني ویزې لري.

په بیان کې راغلي چې په دغه اړه د کورنیو چارو وزارت نه د ځانګړی اجازتنامې شرط هم لیرې کړل شوی دی.

بل خوا د لنډيکوتل ایډیشنل اسسټنټ کمشنر اشراف الدین نن مشال راډیو ته ویلي چې له نن ماسپښین څخه یوازې ان لاین ویزه لرونکي افغان وګړي کولی شي چې د تورخم په دروازه پاکستان ته داخل شي.

د تورخم امیګریشن چارواکي وایی هڅه کوي چې ان لاین او سټیکر ویزه لرونکو دواړه پاکستان ته د راتلو لپاره په مرحله واره توګه انتظام وکړي.

په پاکستان کې د کورونا د کنټرول مرکز د مې میاشتې له ۵ مې نېټې راهیسې په تورخم دروازه سفري محدودیتونه لګولي وو او افغان وګړو ته یی اجازه نه ورکوله چې پاکستان ته داخل شي.

دا په داسې حال کې ده چې دا مهال د تورخم هغې غاړې ته په زرګونه افغان وګړي چې پاکستاني ویزې لري، په انتظار دي، چې کله به ورته د داخلېدو اجازه ورکول کېږي.

بشري حقونو څار نړیوالې ادارې (هیومن رایټس واچ) پر ملګرو ملتونو او حکومتونو غږ کړی دی چې تر ګواښ لاندې افغانانو سره خپلې مرستې ډېرې کړي.

د بشري حقونو نیویارک میشته سازمان د اکتوبر پر ۲۱مه په دغه اړه د یوې نوې پالیسۍ په لنډیز کې له ملګرو ملتونو او حکومتونو څخه غوښتي چې د کډوالو په بیا ابادولو تمرکز وکړي او د هغه افغانانو لپاره خوندي او دوامداره لارې چارې ولټوي چې تحفظ ته اړتیا لري.

د اګست له میاشتې راهیسې کله چې طالبانو کابل نیولی دی، ګڼ افغانان چې پکې د بشري حقونو دفاع کوونکي، د ښځو حقونو فعالان، خبریالان، قاضیان او د پخواني حکومت چارواکي، د سخت دریځه ډلې لخوا له ژور خطر سره مخ دي.

د مهاجرینو د حقونو په اړه د سازمان د یوې څانګې مشر بل فریلیک په یوه بیان کې ویلي چې دا کډوال د پناه اخېستو حق ته د احترام لپاره په حکومتونو تکیه کوي.

هیومن رايټس واچ په داسې حال کې دا غږ پورته کړی دی چې امنسټي انټرنیشنل هم ویلي چې هغه افغانان چې د طالبانو د غچ اخېستو له خطر سره مخ دي او له افغانستانه بهر د خوندیتوب په لټه کې دي، په اروپا او د مینځنۍ اسیا په هیوادونو کې له سختو خنډونو سره مخ دي.

د خيبر پښتونخوا د روغتیا څانګه وايي، روانه میاشت د اکتوبر تر ۲۰مې نېټې ډینګي تبې شپږ تنه وژلي دي.

د دې څانګې د تازه شمېرو ترمخه د اکتوبر تر ۲۰مې نېټې له ۴۵۰۰ زیات کسان په ډینګي تبه اخته شوي دي.

د روغتیا څانګې چارواکي وايي چې د پېښور په ګډون نوښار، بونیر، هري پور، ایبټ اباد او صوابۍ د ډینګي ناروغۍ په اړه حساسې ضلعې ګرځول شوي خو تر ټولو زیات، یعنې ۱۶۰۰ کیسونه په پېښور کې رپورټ شوي دي.

بلخوا د خیبرپښتونخوا د روغتیا څانګه وايي، په ډینګي ناروغۍ اخته کسانو لپاره د صوبې په روغتونونو کې ځانګړي انتظامات شوي او په متاثره سیمو کې د ماشو ختمولو سپرې، له ماشو څخه بچ کېدو لپاره دوایانې او مچر دانۍ هم خلکو ته وړیا ورکوي.

بېګا ماښام د اکتوبر پر ۲۰مه نېټه د باجوړ ماموندو په تير بانډه ګۍ کې چاودنې څلور امنیتي اهلکار وژلي دي.

د باجوړ پولیسو بېګا رسنیو ته استولې خبرپاڼه کې ویلي چې په وژل شویو کې دوه پولیس واله او دوه د ایف سي ځواک غړي دي.

د بیان ترمخه پېښه هغه وخت وشوه چې په یاده سیمه کې د ګشت پر مهال په امنیتي اهلکارو د سړکغاړی ښخ شوی بم وچاودېده.

د پوليسو ضلعي افسر عبدالصمد خان تیره شپه رسنیو ته وویل چې په سیمه کې د لټون عملیات پیل شوي دي. د خيبر پښتونخوا وزيراعلا محمود خان د پېښې غندنه کړې او په دې یې ژور خپګان ښودلی دی.

د دې پیښې ذمه واري تحریک طالبان پاکستان منلې ده.

بښنې نړیوال سازمان (امنیستي انټرنيشنل) وایي، تقریباً ناممکنه ده چې افغانان دې وکولای شي له خپل هېواده ووځي ځکه ګاونډیو هېوادونو پرې پولې تړلي دي.

امنیسټي انټرنیشنل په یوه راپور کې چې نن یې خپور کړی ویلي چې د افغانستان ګاونډیانو د افغانانو پرمخ پولې تړلې او یوازې هغه کسان پریږدي چې د سفر اړین اسناد لري.

د امنیسټي انټرنیشنل په وینا دې کار له غیرقانوني لارې د افغانانو وتل ستونزمن کړي دي.

د جرمني ډي پي اې خبري اژانس د راپور سره سم امنیسټي انټرنیشنل پر دولتونو غږ کړی چې له سختې بیوروکراسۍ پرته دې پرېږدي چې افغانان بهر ته ولاړ شي او هغو ته دې چې تر سخت کړاو تېرېږي، پر بشري اساس ویزې ورکړي.

له کله چې طالبان بیا واک ته رسېدلي، یو زیات شمېر افغانان چې ویره لري طالبان به ترې غچ واخلي، تر اوسه نه دي توانېدلي چې له هېواده ووځي.

د شام سرکاري رسنۍ وايي، په پلازمېنه دمشق کې اکتوبر ۲۰مه په یوه بمي چاودنه کې د وژل شویو شمېر ۲۷ ته رسېدلی دی.دا په تېرو کالونو کې تر ټولو خونړی برید دی.

تر دې وړاندې سرکاري خبري اژانس ثنا په دغه حمله کې د وژل شویو کسانو شمېر ۱۳ ښودلی وو.

سرکاري خبري اژانس ثنا وایي نن د اکتوبر پر ۲۰مه د سړک غاړې دوه بمي چاودنې وشوې چې کله په یوه بس کې پوځیان پر یوه پله تېرېدل.

د سرکاري ټیلیوېژن تر مخه دغه حمله سهار کې کارونو او سکولونو ته د تللو په مصروفه وخت کې تر سره شوه. په برتانیا کې میشت د شام د بشرۍ حقونو څارونکې ډله وایي په دغه حمله کې ۱۴ تنه وژل شوی دي او کېدای شي د وژل شویو کسانو شمېر زیات شي.

تر اوسه چا د دغه حملې ذمه واري نه ده منلې. له هغه راهیسې چې ولسمشر بشر ال اسد ته وفادارو عسکرو د ښار شاوخوا سیمې له یاغیانو بیرته نیولې دی، دمشق په دې تېرو نېږدو کالونو کې له داسې تاو تریخوالي خوندي وو.

خو په روان کال کې د هغه هېواد په شرقي سیمو کې د اسلامي دولت توندروه ډلې د مشکوکو وسله والو لخوا د پوځیانو په ګاډو ګڼې حملې ترسره شوي دي.

د روسيې د بهرنيو چارو وزارت وايي چې روس، چين او پاکستان له افغانستان سره مرستو ته چمتو والی ښوولی خو زياتوي چې دا په دې مانا نه ده چې دوی د طالبانو حکومت په رسميت پېژني.

وزارت زياتوي چې د يادو هېوادونو استازو د اکتوبر ۱۹مه په ماسکو کې د افغانستان په اړه د غونډې پرمهال "د شريکو امنيتي ګواښونو په اړه بحث وکړ او افغانستان ته يې د عاجلو بشري او اقتصادي مرستو ورکولو په لړ کې ګډه دلچسپي څرګنده کړه."

تمه ده چې اکتوبر ۲۰مه (نن) د ماسکو په غونډه کې په دې اړه نورې خبرې وشي.

په دې غونډه کې به تر ۱۰ ډېر هېوادونو استازي ګډون وکړي خو د امريکا د بهرنيو چارو وزارت وار له مخه اعلان کړی چې په دې غونډه کې به يې استازي ګډون نه کوي.

د افغانستان په اړه د ماسکو په نننۍ (اکتوبر ۲۰مه) غونډه کې د طالبانو پلاوی هم ګډون کوي.

د طالبانو وياند ذبيح الله مجاهد د غونډې تر پيل مخکې مشال راډيو ته ويلي و چې دوی به له نړيوالو سره د طالبانو حکومت د رسميت پېژندلو، د سيمې هېوادونو ته د را ولاړو شويو اندېښنو د رفع کولو او تجارت په اړه خبرې وکړي.

په افغانستان کې طالب چارواکي وايي، په کابل کې د اکتوبر پر ۲۰مه سهار په یوه چاودنه کې د دوو طالبانو په ګډون څلور ماشومان ټپيان شوي دي.

د طالبانو د سرپرست حکومت د کورنیو چارو وزارت ویاند قاري سعید خوستي فرانسپرس اژانس ته ویلي چې دا پېښه نن سهار مهال د کابل په دهمزنګ کې هغه مهال رامنځته شوه چې د طالبانو پر ګاډي یوه ناڅرګند کس لاسي بم ورګوزار کړ چې له امله‌ یې د دوی دوه ساتونکي ټپیان شول.

یوه بل چارواکي بیا په دې پېښه کې د نږدې ښوونځي د څلورو زده‌کوونکو ماشومانو د ټپي کېدو خبره کړې ده.

طالب چارواکو نه‌ دي ویلي چې دغه لاسي بم د چا له‌خوا د دوی د ساتونکو موټر ته ورګوزار شوی او نه هم تر اوسه چا یا کومې ډلې د دې پېښې مسولیت اخیستی خو تر دې مخکې پر طالبانو د دا ډول حملو مسؤلیت د اسلامي دولت ډلې یا داعش اخیستی دی.

ملګري ملتونه د ازبکستان له لارې افغانستان ته سل ټنه بشري مرسته لېږدوي.

په منځنۍ اسيا کې د ملګرو ملتونو کډوالو ادارې د اعلامیې پر بنسټ په تېرو درېیو ورځو کې له افغانستان سره د سلو ټنو څخه ډېره بشري مرسته د ازبکستان د ترمز ښار هوايي ډګر ته چې د دغه هېواد او افغانستان ګډې پولې ته نېږدې دى، رسولې ده.

په اعلاميه کې ویل شوي: "په درېیو الوتکو کې لېږدول شوې مرستې چې خوراکي توکي هم په کې شامل دي، په ټېلرونو کې لوژستیکي مرکزونو ته ورسول شي او بيا به له ازبکستانه د بلخ ولايت مرکز مزار شریف ته ولېږدول شي."

ملګرو ملتونو مخکې اعلان کړی و، درې الوتکې چې افغانستان ته بشري مرستې رسوي، ازبکستان ته به الوتنه وکړي چې له دې خبرې وروسته لومړنۍ الوتکه چې ۳۲ ټنه مرسته پکې وه، د اکټوبر په ۱۵مه د ترمز هوايي ډکر ته ورسېده.

افغانستان د ۲۰۲۱ز کال د کرکټ په نړیوال شل اووریز جام کې نن له جنوبي افریقا سره تمریني لوبه کوي.

دا لوبه د ماسپښین په دوه نیمو د ابوظبي په شیخ زاید لوبغالي کې پيلېږي.

په دې اړه د کرکټ بورډ ویاند فرید هوتک مشال راډیو ته وویل، د افغانستان کرکټ ملي ټيم لوبغاړي دغو لوبو ته پوره چمتووالی لري او هیله یې وښودله چې په نړیوال جام کې به ښه وځلېږي.

د افغانستان کرکټ بورډ له دوستانه لوبې یوه ورځ مخکې په خپل فېسبوک د لوبغاړو د یوه وروستي تمرین عکسونه خپاره کړي چې د ملي ټيم وتلی بالر راشد خان هم له ټیم سره یوځای شوی.

د کرکټ نړیوال شل اووریز جام دا وار د متحده عربي اماراتو او عمان په کوربه‌توب د اکتوبر له ۱۷مې پیل شوی او تمه ده د نومبر په ۱۴مه ختم شي.

د افغانستان لومړنۍ رسمي لوبه د اکټوبر په ۲۵مه ده چې لا یې سیال نه‌ دی معلوم، خو په ۲۹م تاریخ به له پاکستان سره مخ شي.

په کابل کې د پاکستان سفارت د شاوخوا ۱۰۰۰ تنو افغان زده کوونکو په مخ د تورخم دروازې د پرانیستلو خبر ورکړی دی.

سفارت د اکتوبر ۱۷مې شپې مهال یوه اعلامیه خپره کړې چې په دوو لېسټونو کې د شاوخوا ۱۰۰۰ افغان زده کوونکو نومونه یاد شوي.

د سفارت د اعلامیې له مخې دغو افغان زده کوونکو وار دمخه له سفارت سره ځانونه ثبت کړي ول او دوی اجازه ورکوي چې د خپلو درسونو د دوام لپاره پاکستان ته ننوځي.

د راپورونو له مخې، د هغو زرګونه کسانو له ډلې چې غواړي پاکستان ته ولاړ شي ګڼ زده کوونکي هم شامل دي چې وايي له درسونو شاته پاتې دي، خو د پاکستان حکومت د ننوتلو اجازه نه‌ ورکوي.

د طالبانو په بیا واکمنېدو د تورخم او سپين بولدک لارې څو واره تړل شوي چې ورسره دواړو خواوو ته کسان ایسار پاتې دي.

پر دې سربېره، افغان سوداګر شکایت لري چې دا لارې د تجارتي مالونو د لېږد په مخه هم بندې دي او له امله‌یې سلګونه لارۍ چې په‌کې تازه مېوې بار دي د سپين بولدک له دروازې سره نېږدې درول شوې دي.

دغو سوداګرو شکایت کړی چې که پاکستان ته د ورتلو اجازه ورنه‌کړل شي تازه مېوې به ټولې له‌ منځه لاړې شي او له امله به‌ یې میلیونونه ډالره تاوان وویني.

د ننګرهار په سپین غره ولسوالۍ کې د یوه کور کوټې د چت پرېوتو په پېښه کې پینځه تنه وژل شوي دي.

د سیمې یوه قومي مشر سیال خان نن دوشنبې مشال رېډیو ته وویل چې پېښه بېګا شپه د سپین غره ولسوالۍ په ګردي سیمه کې د یوې کوټې د چت د راپرېوتو له امله رامنځته شوې چې په‌کې د یوې کورنۍ پینځه غړي چې دوې مېرمنې او درې ماشومان پکې شامل دي، وژل شوي دي.

نوموړی وایي، پېښه د کوټې د زاړه چت له امله رامنځته شوې ده.

د کرکټ ۲۰ اوریز نړیوال کپ د اکتوبر په ۱۷مه د عمان په مسقط کې پيل شو.

په دې سیالۍ کوربه عمان پاپوا نيوګېني ته شکست ورکړ. لومړی بېټينګ پاپوا نيوګېني وکړ او په شلو اورونو کې یې د نهو لوبغاړو په اوټ کېدو ۱۲۹ رنزونه وکړل. عمان دا هدف بغیر له کومې ويکټې غورځېدو پوره کړ او په دې توګه یې مېچ په لسو ويکټو وګاټه.

د عمان لوبډلمشر، ذېشان مقصود د پاپوانيوګېني ۴ لوبغاړي اوټ کړل او د سیالۍ غوره لوبغاړی ونومول شو.

ټاکل شوې وه چې دا نړیواله اتلولي تېر کال په هند کې شوې وای خو د کورونا وایرس جهاني وبا له کبله وځنډول شوه. اوس دا لوبې په دوه پړاوه کې په عمان او متحده عرب اماراتو کې کېږي.

په دې ټورنمنټ کې به د ۱۶ هېوادونو ترمنځ ټولې ۴۵ لوبې وشي. پایلوبه یا فاینل به یې د نومبر پر ۱۴مه په دوبۍ کې کېږي. پاکستان خپله لومړۍ لوبه د اکتوبر په ۲۴مه د هند په وړاندې کوي. افغانستان خپله لومړۍسیالي د اکتوبر په پينځه ویشتمه کوي.

د ازبکستان بهرنیو چارو وزارت وايي د افغانستان د طالبانو له استازو سره په ملاقات کې یې د تجارت، پولې امنیت او بشري مرستو په اړه ورسره خبرې کړي دي.

د اکتوبر پر ۱۶مه د طالبانو د حکومت مرستیال وزیراعظم عبدالسلام حنفي په مشرۍ وفد د ازبکستان ترمذ ښارګوټي ته د خبرو لپاره ورغلی وو. په دې غونډه کې د ازبکستان د پلاوي مشري مرستیال وزیراعظم سردار عمرزاقوف کوله.

د ازبکستان بهرنیو چارو وزارت په یو بیان کې ویلي، دواړو خواوو له تجارت او اقتصاد سره په تړلو معاملو، د پولې امنیت باوري کولو، د انررژۍ په برخه کې پر همکارۍ، د سامانونو ټرانسپورټ او ټرانیزیټ په اړه خبرې کړي دي. په بیان کې دا هم ویل شوي چې د غونډې په ایجنډا کې د ترمذ او پیښور ترمنځ د اورګاړي پټلۍ چې له مزارشریف او کابله به تېریږي، د جوړولو په اړه خبرې هم شاملې وې.

دا غونډه په داسې وخت کې شوې چې په اګست کې له افغانستانه د امریکايي ځواکونو د وتلو او د طالبانو په واک د قبضې وروسته دا ډله د خپل حکومت په ډیپلومېټکي توګه د منلو او له بشري ناورینه د بچ کېدو لپاره د مرستو ترلاسه کولو هڅې کوي. تېره میاشت د ازبکستان ولسمشر شوکت میرضیایېف په نیویارک کې د ملګرو ملتونو عمومي اسمبلۍ ته ویلي ول چې هېواد یې افغانستان ته د تیلو او بجلۍ رسد بحال کړی دی.

د امریکا دفاع وزارت وايي، د کابل د هغو ۱۰ کسانو کورنیو ته یې د تاوان ورکولو وړاندیز کړی دی چې د اګست په میاشت کې په یو ډرون برید کې وژل شوي ول.

دا پېښه هغه مهال رامنځ ته شوې وه چې نړیوال ځواکونه له افغانستانه د وتلو په وروستي پړاو کې وو.

د امریکا د دفاع وزارت ویاند جان کربي د اکتوبر پر ۱۵مه په یو بیان کې ویلي چې هغوی د بهرنیو چارو له وزارت سره پر دې هم کار کوي چې د دې کورنیو غړي امریکا ته انتقال کړي. خو جان کربي دا نه دي ویلي چې دې کورنۍ ته به څومره تاوان ورکوي؟

دا ډرون برید د غذا او تعلیم لپاره د یو نړیوال خیریه سازمان د کارکوونکي زمري احمدي پر موټر شوی و. په دې برید کې د هغه په ګډون د کورنۍ ۱۰ تنه وژل شوي وو چې اووه ماشومان هم پکې شامل وو.

جان کربي ویلي وو چې دا کورنۍ بې ګناه وه او د دوی له اسلامي دولت خراسان ډلې سره هېڅ تړاو نه وو او نه هم امریکايي ځواکونو ته ترې خطر و.

د اروپايي اتحادیې د بهرنیو چارو مشر جوزیف بوریل ویلي، د ایران سره د جوهري لوظنامې د بیا ژوندي کولو لپاره په برسلز کې خبرو ته چمتو دی.

نوموړي خبرداری ورکړی چې پر دې موضوع (د کار کولو لپاره) وخت په وتو دی. بوریل دا څرګندونې د اکتوبر پر ۱۵مه، په داسې حال کې کړي چې د اتحادیې استازي اینریک مورا، د خبرو اترو د بیا پیل لپاره د یوې دقیقې (کره) نیټې د غوښتنې سره په تهران کې و.

د ایران او نړۍ د ځواکمنو هیوادونو تر مینځ د ۲۰۱۵م کال د جوهري لوظنامې له مخې، د جوهري پروګرام د راکمولو په بدل کې له ایرانه ځني نړیوال بندیزونه لرې کړل شوي وو. دا تړون وروسته له هغې مات شو، کله چې د امریکا پخواني ولسمشر ډونلډ ټرمپ په کال ۲۰۱۸ م کې له دې څخه په یو اړخیزه توګه د وتلو اعلان وکړ.

د لوظنامې د عملي کولو لپاره د تیرو شپږو میاشتو راهیسې په ویانا کې د مینځګړو هیوادونو لکه بریتانیې، چین، فرانسې، جرمني او روسیې هلې ځلې روانې وې، خو په ایران کې د جون په میاشت کې د سخت دریځه ابراهیم رئیسي د ولسمشر منتخب کیدو نه وروسته، دغه هلې ځلې یو وارې بیا ځنډیدلې وې.

د شمالي وزیرستان په میرعلي کی امنیتي ځواکونو د لټون عملیاتو پر مهال یو وسله وال وژلی دی.

له سیمې امنیتي او د استخباراتي ادارو چارواکو د نوم نه ښودلو په شرط د اکتوبر پر ۱۴مه مشال راډيو ته ويلي چې د لټون عملیاتو پر وخت یې د وسله والو یو کمانډر عارف الله عرف دادالله وژلی دی.

چارواکي وايي، عملیاتو پر مهال د امنیتي عسکرو او وسله والو ترمینځ ډزې هم شوي دي. خو دا لا نه ده مالومه چې دغه تن د کومې وسله والې ډلې سره تړاو لرلو او نه تر اوسه کومې ډلې په دې اړه څه ویلي دي.

د امنیتي چارواکو ترمخه په شمالي وزیرستان کې له تېر یو نیم کال راهیسې د وسله والو خلاف عملیات کې تر ۱۵۰ پورې وسله وال وژلي دي.

په دې ورستیو کې په شمالي وزیرستان کې د وسله والو او امنیتي عسکرو ترمینځ په نښتو کی تیزي راغلې ده. د سرکاري شمېرو تر مخه په تېره یوه اوونۍ کې په شمالي وزیرستان کې پر امنیتي ځواکونو درې بېلابېل بریدونه شوي چې پکې د پاکستاني پوځ اووه عسکر وژل شوي دي.

دغه بریدونه د شمالي وزیرستان په سپینوام او دوڅلي سیمو کې شوي چې زمه واري يې تحریک طالبان پاکستان منلې وه.

د کونړ ولایت په مرکز اسعداباد کې یوې چاودنې د شیګل امنیه قومندان وژلی او ١١ تنه نور یې ټپیان کړي دي.

په سیمه کې عیني شاهدان وايي، نن د پنجشنبې په ورځ سهار نېږدې ۱۰ نیمې بجې د اسعداباد ښار اړوند د کرهالې پله کې د طالبانو پر یوه رېنجر موټر چاودنه وشوه چې له امله یې په رېنجر کې ناست کسان ټپیان شوي دي. عیني شاهدانو ته د ټپیانو د پوره شمېر په اړه معلومات نشته.

د اسعداباد مرکزي روغتون یوه ډاکټر چې خپل نوم نه ښيي، ازادي راډیو ته وویل چې دوی ته د پېښې له ځایه ١٢ تنه ټپیان وروړل شوي چې پینځه يي وسله وال دي او اووه ولسي وګړي دي.

د هغه په خبره چې په چاودنه کې د شیګل امنیه قومندان وژل شوی دی.

تر اوسه حکومتي چارواکو د دغې پېښې د نوعیت او پکې د ټپي شویو کسانو د شمېر په اړه څه نه دي ویلي او نه هم کوم چا يې مسولیت منلی دی.

په تېره یوه نېمه میاشت کې دا څلورمه چاودنه ده چې د طالبانو پر موټرو ترسره کېږي او ورته مرګ ژوبله اوړي.

د پاکستان حکومت وايي، هغو افغان زده کوونکیو ته چې د دې هېواد په بېلابېلو پوهنتونو کې زده کړې کوي، د ورتګ اجازه ورکړې ده.

په کابل کې د پاکستان سفیر منصور احمد خان د اکتوبر پر ۱۳مه پر ټوېټر لیکلي، تر ۹۰۰ زیات افغان زده کوونکي چې ویزې او د پوهنتونونو اسناد لري، پر تورخم وراوښتلای شي.

نوموړي دا نه دي ویلي چې له دې زده کوونکو څخه به پر پوله د اوښتو لپاره د بارډر پاس په نوم اضافي سند هم غوښتل کېږي او که نه؟

د اګست پر ۱۵مه پر افغانستان د طالبانو له واکمنېدو راهیسې پاکستان ته له تلونکو افغانانو څخه د ویزې ترڅنګ د بارډر پاس په نوم یو بل سند هم غوښتل کېږي.

د پاکستان د بېلا بېلو کالجونو او پوهنتونونو سلګونه افغان زده کوونکي هغه هېواد ته د تګ په انتظار دي. د روان کال په مې کې د پاکستان حکومت د کورونا وایرس جهاني وبا مخنیوي لپاره پر تورخم د خلکو پر تګ راتګ محدودیتونه ولګول چې ورسره سم، د دواړو لوریو اوسېدونکي یوازې خپلو هېوادونو ته او له افغانستانه سخت ناروغان پاکستان ته تللی شي.

په افغانستان کې طالب چارواکو امريکا او اروپايي استازیو ته خبرداری ورکړی چې که پر دوی د فشارونو د دوام لپاره د بنديزونو څخه کار واخلي نو دا به د اقتصادي کډوالۍ يوې نوې څپې ته لاره پرانيزي.

د طالبانو د حکومت بهرنیو چارو سرپرست وزیر امیرخان متقي د اکتوبر پر ۱۳مه په قطر کې له لوېدیځو ډیپلوماټانو سره په خبرو کې وویل: "افغان حکومت کمزوري کول د هېچا په ګټه نه دی ځکه چې منفي اغیزې به یې د نړۍ پر امنیتي سېکټر نېغ په نېغه اغېزې ولري."

امريکا او اروپایي اتحادیې ویلي، دوی تيار دي چې له افغانستان سره بشري مرستې وکړي خو دا ډاډګېرنه غواړي چې طالبان به بشري حقونو او په ځانګړي ډول د ښځو حقونو ته درناوی وکړي.

اروپايي ټولنې په دوحه کې له طالبانو سره د خپلو لومړنیو خبرو پر مهال افغانستان او ګاونډیو لپاره د شاوخوا يو ارب یورو مرسته اعلان کړې ده.