که څه هم عمر دراز مروت رسمي زده کړې نه وې کړې، خو په خپل کلي محلت کې دومره زده کړه ترلاسه کړې وه، چې لیک لوست یې پرې کولای شو.
د عمر دراز مروت ۶ شعري ټولګې ( ۱ـ ګل بې خاره نه وي، ۲ـ د کاڼي کرښه، ۳ـ مجمر، ۴ـ خیال خواري غواړي، ۵ـ جانانه بخت ته دې حېران یم او سړی په رنګ نه سړی کېږي) ، ۶ نثري تذکرې او ۱ شعري غورچاڼ ( زېری مې درباندې) چاپ شوي دي.
ارواښاد مروت پر شاعرۍ او لیکوالۍ سربېره پخپلې سیمې لکي مروت کې ( پښتو ادبي ټولنه شاه طوره تختي خېل) په نامه یوه ادبي ټولنه هم لرله، چې د بېلابېلو شاعرانو او لیکوالو شاوخوا ۹۹ اثار یې چاپ کړي دي.
پر دې سربېره ارواښاد مروت د (شیخ بدین) په نامه یوه مهالنۍ پښتو مجله هم چاپوله او پر خیبر پښتونخوا سربېره یې کوټې او د افغانستان بېلابېلو سیمو ته هم لېږله.
عمر دراز مروتله ډېرې مودې راهیسې د ورپېښې ناروغۍ له امله کړې ده، خو په دا وروستیو ورځو کې د پېښور په یوه روغتون کې بستر و.
که څه هم په خیبر پښتونخوا کې کومې حکومتي ادارې د هغه د درملنې په لړ کې ورسره مالي مرسته ونه کړه، خو په کابل کې ورسره ګڼو لیکوالو،شاعرانو او د مروت د شاعرۍ مینه والو د دانش خپرندویې ټولنې د مشر اسد انش له لارې د مالي مرستې کولو ټټر وډابوه.
د دانش خپرندویې ټولنې د مشر اسد دانش وايي،
" عمر دراز مروت خپل ټول ژوند د پښتو ادب خدمت ته سپارلی و. د کتابونو چاپول او خپروول یې د خدمت او د ژوند د معاش ذریعه وه، ټول ژوند یې په غریبۍ او سادګۍ تېر کړ، د ادبي خدمت لپاره یې چاته یې د مالي مرستې لپاره لاس اوږد نه کړ. مروت د ادبي محفلونه مالګه وه، نوموړي د شعر ویلو ځانګړی انداز لاره، چې هر محفل به یې رنګین کاوه. پښتو او پښتنو یو ملنګ شاعر له لاسه ورکړ. ارواښاد یې ښاده."
په خیبر پښتونخوا او د افغانستان په ګڼو سیمو کې لیکوالو، شاعرانو او د ارواښاد مروت د شاعرۍ مینه والو د هغه پر مړینه ژوره خواشیني ښودلې او دا یې پښتو ادب ته ستر زیان بللی دی.
پر لیکوالو او شاعرانو سربېره د افغانستان مخکیني ولسمشر حامد کرزي هم پر خپلې ټویټر پاڼې دعمر دراز مروت په ناڅاپي مړینه خواشینې ښودلې او د پښتو ادب په وده کې یې د هغه کړي کارونه ستایلي دي.
د یادونې وړ ده، چې عمر دراز مروت د جمعې په ورځ مازیګر په خپل پلرني کلي (شاتوره تختي خېل، لکي مروت) کې خاورو ته وسپارل شو.
د ارواښاد مروت د شعر څو بېلګې:
زه په قتل او مقتول دواړو ژاړم
قاتل مې ځان دی او قتلېږمه زه
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
د سپینو نرخ په بره وخوت اوسېده ارازان شول
چې دیدنونه د ګل مخو له هر څه ارزان شول
دا ترقي نه ده د قام بې عزتي ده ټوله
کلداره لوړه شوه منم، خو پښتانه ارزان شول
له لوږې څو لا نه دي مړه عمر دراز مروته
دعا کوه که یار د مو سترګو کاته ارزان شول
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
زه په ترخې خبرې مرم عمر دراز مروته
زما د قتل ډېر سوچونه دې یاران نه کوي
د پښتو ژبې شاعر ګوهر وزیر وايي، مروت واده نه وو کړی، په ډېره بېوزلۍ یې ژوند تېر کړ خو ټول عمر یې د پښتو ژبې د ودې لپاره کار وکړ.
دی زیاتوي چې مروت له ۱۰۰ نه د زیاتو کتابونو او شعري ټولګو لیکوال او مولف وو.
د افغانستان پخواني ولسمشر حامد کرزي هم د نومیالی شاعر عمر دراز مروت پر مرینې خواشني ښودلی او په خپل فېسبوک پاڼه او ټېویټر کې ليکلي.
په ډېرې خواشینۍ سره مې خبر ترلاسه کړ چې د پښتو شعر او ادب پېژندل شوې څېرې عمردراز مروت د ورپېښې ناروغۍ له امله له فاني نړۍ سترګې پټې کړې.
حامد کرزی کاږي ارواښاد مروت له دوو لسیزو راهیسې په ادبي او فرهنګي برخو کې فعاله ونډه درلوده او د پښتو آثارو د چاپ او تکثیر په برخه کې یې بې سارې او ارزښتمن خدمات تر سره کړي چې نه هېرېدونکي دي. د ده مرینه یوه لویه ضایعه ده.
د خپلې خواشینۍ او ډاډګیرنې مراتب د ارواښاد عمردراز مروت کورنۍ او دوستانو ته وړاندې کوم او د لوی خدای(ج) له درباره ورته د جنت استدعا کوم .
روح دې ښاد وي.
د پښتو ژبې نامتو شاعر او د ګڼو نثري کتابونو لیکوال او خپروونکی عمر دراز مروت د پنجشنبې په ورځ ناوخته د پېښور په یوه روغتون کې د ورپېښې ناروغۍ له امله په حق ورسېد.
ارواښاد مروت پر ۱۹۵۸م کال د خیبر پښتونخوا په جنوب کې د لکي مروت په شاهتوره تختي خېل سیمه کې نړۍ ته سترګې غړولې وې او د ژوند تر وروستیو شېبې په همدغه سیمه کې اوسېده.
په اړه پوره رپورټ په لاندې غږ کې اورېدای شئ.
راپور: ذبیح مومند